Fotograaf:
VITO
Auteur:
Sara Adam, Corporate Consultant bij Group Casier, s.adam@casier.be
Bedrijven actief in de circulaire economie ondervinden vaak financieringsproblemen voor hun innovatieve projecten. “De druk vanuit de financiële wereld op om korte termijn een verdienmodel te realiseren, staat haaks op de langetermijnvisie van een circulair businessmodel”, merkt Philip Marynissen op. Vanuit VITO en Vlaanderen Circulair trekt hij mee aan de kar om dat soort knelpunten weg te werken.
Tien jaar geleden ging Philip Marynissen aan de slag bij VITO, de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek. “De eerste jaren spitste ik me als onderzoeker bij VITO vooral toe op duurzaamheidsevaluaties en levenscyclusanalyses (Life Cycle Assessments, LCA)”, legt Philip Marynissen uit. “Sinds 2015 ben ik volop actief in het boeiende domein van circulaire economie, binnen VITO met advies en onderzoek over hoe data gebruikt kunnen worden om circulaire businessmodellen uit te rollen. Daarnaast ben ik ook deels gedetacheerd naar Vlaanderen Circulair, een sterk publiek-privaat partnerschap rond circulaire economie in Vlaanderen, met VITO als een van de kernpartners.”
Philip Marynissen: “Ik concentreer me vanuit die functie voornamelijk op de financiering van een circulaire economie. Aan bedrijven actief in de circulaire economie, vooral start-ups en scale-ups, geef ik advies over bestaande financieringsoplossingen. Daarnaast werk ik ook mee aan de ontwikkeling van nieuwe financieringsoplossingen door bewustmaking van de financiële sector rond circulaire economie en duurzaamheid. Ik breng het huidige verdienmodel in kaart en probeer uit te zoeken wat de moeilijkheden zijn op vlak van financiering. Een bedrijf dat aanklopt bij de bank voor de financiering van een circulair businessmodel, krijgt bijvoorbeeld vragen over de restwaarde van de assets die in het circulair (service)model gezet worden. In een circulaire economie circuleren veel meer gerecycleerde, herstelde, geüpgraded … tweede- en derdehandsproducten. Daarvan de waarde bepalen terwijl er voor veel van die producten nog geen mature tweede- of derdehandsmarkt bestaat, is moeilijk. We zien echter wel steeds meer gespecialiseerde bedrijven die zich gaan toeleggen op herstel en opwaardering van grote batches economisch afgeschreven producten. Er wordt weer meer gekeken naar de intrinsieke waarde en resterende functionaliteit van afgedankte producten.”
“Dat is toch nog niet zo evident, ook al is er aan financieringsvormen en kapitaal op zich geen gebrek. De budgetten van de Europese Investeringsbank, die wordt beschouwd als de motor van een circulaire economie, zijn typisch te groot ten opzichte van de financieringsnoden van kleinere start-ups die vaak de grootste innovaties in een groeiende circulaire economie realiseren. Die kortetermijnvisie die vaak nog nodig is in de financiële wereld staat haaks op de langetermijnvisie van een circulair businessmodel. Ik heb er goeie hoop in dat we dat soort knelpunten weggewerkt krijgen, al vraagt elke maatschappelijke transitie, zoals die naar een ander economisch model, heel wat tijd. Initiatieven zoals de Europese taxonomie voor duurzame activiteiten helpen echter om een lijn te trekken en (rechts)zekerheid te bieden aan de financiële sector en investeerders. Ook specifiek voor activiteiten in een circulaire economie komen er binnenkort technische criteria. Dit helpt om een circulaire economie tot een meer matuur en beter grijpbaar concept te krijgen in de financiële wereld.”
“Circulariteit is op zich een eenvoudig te begrijpen concept, maar praktische implementatie is vaak verre van evident. Circulariteit is geen doel op zich, maar een middel om de behoeften die men als maatschappij heeft, te vervullen met een zo minimaal mogelijke materiële voetafdruk. Producten moeten opnieuw langer meegaan, en bij voorkeur in Europa geproduceerd worden. Een belangrijke kanttekening is dat circulariteit niet per se een synoniem is van duurzaamheid. Circulariteitsstrategieën implementeren in een bedrijf doe je om je bedrijf competitiever te maken en terzelfdertijd de duurzaamheidsprestatie effectief te verhogen, en dat is vaak nog een onderbelicht aandachtspunt.”
“In de eerste plaats meer standaardisering en rechtszekerheid. Dat is essentieel om de principes van een circulaire economie door een bredere groep te laten omarmen. Daarnaast vereist de rol van financiers en verzekeraars meer creativiteit. In een circulaire economie worden veel meer verschillende partnerschappen aangegaan over verschillende waardenketens heen en krijgen producten een ander leven. Dat vraagt van financiers en verzekeraars een andere benadering dan in de lineaire economie. Terzelfdertijd worden de risico’s van een lineaire economie steeds beter zichtbaar, waardoor de oplossingen vanuit een circulaire economie automatisch aantrekkelijker worden. Denk maar aan lokaal sourcen van al dan niet gebruikte materialen, wat door stilgevallen globale supply chains door corona nu aantrekkelijker wordt.”
“Zowel de consument, de overheid als bedrijven worden veel kritischer op vlak van bijvoorbeeld kinderarbeid, gezondheid en duurzaamheid. De transparantienood groeit alleen maar. Door nieuwe technologieën voor datasourcing en -management kan daaraan tegemoetgekomen worden. Data laten toe om een volledige analyse van A tot Z te doen van een productieketen, en zijn dus erg belangrijk. Denk bijvoorbeeld ook aan industriële symbiose: bedrijf X heeft een afvalstroom die bedrijf Y kan valoriseren. Hoe vinden bedrijf X en bedrijf Y elkaar? Dat zijn moeilijkheden in de praktijk waarbij data-analyse en bijvoorbeeld anonieme matching kunnen helpen. Terzelfdertijd zien we heel wat nieuwe technologieën die hierin ondersteunend kunnen helpen, zoals blockchains of nieuwe algoritmes. Vlaamse bedrijven als Nyala Blue, Too Good To Go, en Foresightee zetten hier bijvoorbeeld op in.”
“De term ‘gebruiksgoederen’ zegt genoeg. Nu kopen we die vaak nog, maar ik verwacht dat het ‘eigenaar zijn van’ steeds minder populair zal worden, ten voordele van gebruikscontracten. Sowieso kijk ik daarnaast met grote interesse naar de voormelde data-driven technologieën die circulaire opportuniteiten beter in beeld kunnen krijgen, zoals cryptoplatformen die de transparantie van waardeketens verhogen. Ook de toename van servicemodellen met duurzaamheid als drijfveer zijn absoluut toe te juichen. Daarnaast zien we dat alle circulaire strategieën in Vlaanderen opgepikt worden door organisaties uit tal van sectoren, en dat is erg hoopgevend. Circulaire economie gaat in een steeds sneller tempo richting mainstream, in het zog van duurzaamheid dat als waarde enorm groeit binnen de bedrijfswereld. Op de ‘Doeners-page’ van de Vlaanderen Circulair-website vind je hiervan tal van voorbeelden.”
“De consument speelt een belangrijke rol, maar laat zich in de winkel vaak door andere dan duurzaamheidsargumenten drijven. Sociale media, reguliere media en reclame hebben hierop een belangrijke invloed. Ook zit er vaak een kloof tussen duurzaam denken en handelen. Bewustzijn is een essentiële basis, maar vaak onvoldoende. De kunst bestaat erin om de voordelen van een circulair product voor de consument voldoende in de verf te zetten, alsook met prijsprikkels en kwaliteitsvoordelen een stimulans te geven. Wat een gevoelige snaar kan raken, is het concept van ‘ontzorging’: je neemt mensen een last van hun schouders door een product te vervangen door een service. De Nederlandse firma Bundles bijvoorbeeld biedt op de particuliere markt wasmachines aan tegen een maandelijkse gebruikskost. De klant heeft gegarandeerd een goed werkende wasmachine ter beschikking, zonder onverwachte kosten. De sensoren in de Bundles-machines verzamelen bovendien data die naar de fabrikant worden gestuurd. Zo kan die het gebruik monitoren en bijsturen waar nodig: is er bijvoorbeeld niet te veel wasmiddel gebruikt? De bijsturingen kunnen de levensduur van de machine verlengen, wat uiteindelijk in ieders belang is. We moeten weg van de ingebouwde veroudering van dat soort machines. De switch van ‘een toestel kopen’ naar ‘een toestel huren’ zal tijd en aanpassing vragen van de consument. Mensen zijn zodanig gewoon om dingen aan te kopen en daar ook een bepaald gevoel uit te halen, dat het in het begin een ommezwaai zal zijn om een abonnement te nemen om een toestel te gebruiken in plaats van dat toestel aan te kopen.”
“Jazeker, al is het soms een uitdaging om de juiste beslissing te nemen bij een aankoop. Verschillende factoren spelen mee: kwaliteit, prijs, en ook naar duurzaamheidscriteria kijk ik. Voor sommige producten is een duurzame keuze maken makkelijk, zoals kiezen voor openbaar vervoer of de fiets. Maar voor heel wat producten is een keuze voor de meest duurzame variant nog een hele zoektocht, of is de info gewoonweg niet beschikbaar. Daarom herhaal ik nog eens dat er een enorme nood is aan standaardisering en verplichtingen voor uniforme communicatie over de duurzaamheid van een product of dienst. Voor voeding vind ik de Eco-Score een goed initiatief: er is maar één score en ze geeft duidelijke informatie. Zoiets hebben we nodig voor alle consumentengoederen zodat de consumenten een beter zicht hebben op de milieu-impact van de producten die ze kopen. We ontwikkelden eerder al een repair index voor witgoed, en momenteel een Eco Repair Score om de milieu-impact van vervanging en herstelling van kapotte auto-onderdelen te communiceren. Er komen in de toekomst nog veel meer dergelijke initiatieven. In de wereld van de duurzame circulaire economie gaat het harder dan ooit tevoren, en da’s zeer fijn om vast te stellen.”
